Рус|Қаз

Қанышты әлемге танытқан қаламгер

Медеу Сәрсеке - қазақ әдебиетінде ғылыми-қиял жанрының өрістеуіне мол үлес қосып келе жатқан қаламгер. Оның "Ғажайып сәуле", "Көрінбестің көлеңкесі", "Жетінші толқын" ғылыми фантастикалық туыңдыларымен қатар, өзі ортасында жүрген өндірістің қилы-қилы сырларын, оңда еңбек ететін адамдар, өмір ағысын суреттейтін "Жаңғырық", "Көмбе" романдарын оқырман қауым жылы қабылдады. Сондай-ақ, күрделі драмалық, комедиялық шығармалары ұзақ уақыт репертуардан түспей сахнада қойылды.

Қаныш Имантайұлы сияқты инженерлік мамандықты меңгеруге жастай құмартып, Қазақстандағы бірден-бір техникалық оқу орны - Қазақ тау-кен институтына түсіп, бітіріп шығады. Қолына инженер дипломын алған жас маман өзінің сүйікті мамандығын жете меңгеру үшін өндіріс саласында еңбек жолын бастап, Семей цемент зауытында жұмыс істеген екен. Зауытта жұмыс істей жүріп, шығармашылықты да қатар алып жүрген жігерлі жастың алғашқы әңгімелер жинағы "Ғажайып сәуле" деген атпен 1959 жылы кітап болып басылып шығады. Бұл Медеу Сапаұлының әдебиетке бет бұруына ықпал етеді. Сөйтіп, «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас алаш») газеті редакциясының шақыртуымен газет жұмысына бел шеше кірісіп, шығармашылыққа ерекше ден қояды.

Іздене жүріп, қазақтың ұлы ғалымы Қаныш Сәтбаевтың ғұмырнамасын әдеби өрнектеуге бет бұрады. Содан бері қарайғы 50 жылға жуық уақыт ішінде тек Қаныш Сәтбаев жайлы қазақша, орысша оннан астам кітапты жарыққа шығарған. «1980 жылы Мәскеудің «Молодая гвардия» баспасынан «Тамаша адамдар өмірі сериясымен» («ЖЗЛ») шыққан айтулы ғұмырнаманың 5 мың данасы халықаралық жәрмеңкеде сатылып кетіпті. Қазақтың Қанышын әлемге танымал еткен іні шығармашылығы туралы Қазақстанның халық жазушысы Ә.Нұршайықовтың сөзіне жүгінсек: «Алыпты алып қана арқалай алады, Абайдай данышпанды Әуезов әлемге танытты. Сәтбаевтың ұлы тұлғасын М. Сәрсеке ұлықтады''. ЮНЕСКО жариялаған дерекке қарағанда, қарымды қаламынан көлемді әрі тақырыбы ауқымды дүниелер туған жазушы Қазақстан Республикасының "Құрмет" орденімен, "Еңбектегі ерлігі үшін" медалімен, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Құрмет грамотасымен марапатталған.

Кездесуде алғаш болып сөз алған Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің ректоры, саяси ғылымдар докторы, профессор Шәріпбек Әмірбеков қаламгерді мерейтойымен құттықтап, ақжарма тілегін жеткізді. Одан кейін, филология ғылымдарының докторы, профессор Арап Еспенбетов жазушы жайлы естеліктер айтса, қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының доценті, ф.ғ.к. Айман Ақтанова жазушының фантастикалық шығармаларының ерекшелігіне тоқталды. Ал қазақ тіпі мен әдебиеті кафедрасының доценті, филол.ғыл.кандидаты Мұхит Әбікенов қаламгердің өндірістік шығармалары жайында баяндама жасады.

Кездесу соңында күллі семейліктер тартқан зұлматты жазушылық тілмен, ауыр айғақтармен түре ашқан 852 беттен тұратын сыпыра шерге толы "Семей қасіреті" атты кітаптың тұсауы кесілді. Автордың өзі 1949-1989 жылдары жасалған ядролық жарылыстардың дүмпуін білетін, Ертіс бойындағы қалың елдің ауыр қасіретімен тағдырлас жан. Бұл туралы қаламгер Медеу Сәрсеке кітабының алғы сөзінде: "37 жыл және екі ай радиация күлін жұтқан пендемін", - деп жазады.

Қаламгердің мерейтойы Абай атындағы музыкалы-драма театрында салтанатты шарамен жалғасын тапты. Жазушының 80 жасқа, шығармашылығына 60 жыл толуына орай ұйымдастырылып отырған мерейтойлық шараның шымылдығы сахналық көріністермен ашылды. Одан кейін аймақ басшысы Даниал Ахметовтің құттықтау сөзін жеткізу үшін облыс әкімінің бірінші орынбасары Нұрбек Сақтағанов сахна төріне көтерілді.

- Құрметті, Медеу Сапаұлы! Сізді қос мерейтойыңызбен шын жүректен құттықтаймын! Қарымды қаламыңыздан туған туындыларыңыз ертеңгі ұрпаққа баға жетпес құнды дүние болары сөзсіз. Алпыс жыл уақытыңызды шығармашылық жолына сарп етіп, ел тарихында қалған тұлғалар жайлы зерттеу кітап жаздыңыз. Жуырда ғана тұсауы кесілген "Семей қасіреті" атты кітабыңыз да қалың оқырманға жол тартып, полигон зардабының куәсі болған жандардың көзіне еріксіз жас үйіргені анық. Елімізде сіз сияқты тұлғалар дүниеге келе берсін! Сексеннің сеңгірінен асып, тоқсанның төрінен өтіп, жүзге жетіңіз! - деген тілегін жеткізді Нұрбек Сақтағанов аймақ басшылары атынан. Сонымен қатар, жазушының иығына шапан жауып, Мәдениет министрлігі атынан «Кітап мәдениетіне қосқан зор үлесі үшін» төсбелгісімен марапааттады.

Медеу Сапаұлының мерейтойына сонау Алматы қаласынан ат терлетіп арнайы келген белгілі ақын, Қазақстан Жазушылар Одағының хатшысы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты
Ұлықбек Есдәулет пен ақын, "Дарын" сыйлығының лауреаты Бауыржан Жақып қаламгерге ақжарма тілектерін жеткізіп, сыйлықтарын табыстады. Алдымен сөз кезегін алған Ұлықбек Есдәулет жазушыны мерейтойымен құттықтап, иығына шапан жапса, Бауыржан Жақып Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің ректоры Ғалымқайыр Мұтановтың құттықтау сөзін жеткізіп, қаламгердің қолына алтын сағат тақты. Сонымен қатар, жерлесіміз Бауыржан Жақып мерейтой иесі Медеу Сәрсекеге төмендегідей өлең жолдарын арнады: